×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Pierwotna nadczynność przytarczyc

dr n. med. Magdalena Góralska, prof. dr hab. n. med. Tomasz Bednarczuk
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Co to jest pierwotna nadczynność przytarczyc?

Przytarczyce, to gruczoły (zwykle cztery) zlokalizowane na szyi, w okolicy tarczycy. Wydzielają parathormon (PTH), który reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Pierwotna nadczynność przytarczyc jest chorobą związaną z nadmiernym wydzielaniem parathormonu. Następstwem tego jest zwiększone stężenie wapnia w surowicy krwi, co wiąże się z wieloma powikłaniami. Wapń odgrywa ważną rolę w organizmie. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mięśni, nerwów, warunkuje krzepnięcie krwi, reguluje ciśnienie tętnicze, wpływa na prawidłową czynność serca. W warunkach prawidłowych, kiedy stężenie wapnia we krwi się zmniejsza, parathormon powoduje jego zwiększenie, poprzez uwolnienie jego zapasów z kości, zwiększenie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego i zwrotne wchłanianie wapnia w nerkach. Jednocześnie zwiększa wydalanie fosforanów. Nadmiar parathormonu powoduje patologiczne zwiększenie stężenia wapnia w surowicy i w moczu. Po pewnym czasie może skutkować to powstaniem osteoporozy, kamicy układu moczowego i pogorszeniem funkcji nerek.

Jakie są przyczyny pierwotnej nadczynności przytarczyc i jak często występuje?

Najczęstszą przyczyną pierwotnej nadczynności przytarczyc jest łagodny rozrost jednego z gruczołów (tzw. gruczolak), co skutkuje zwiększoną produkcją i wydzielaniem PTH. Znacznie rzadziej za nadmierne wydzielanie parathormonu może odpowiadać przerost wszystkich gruczołów, a bardzo rzadko rak przytarczyc. Nadczynność przytarczyc może być uwarunkowana genetycznie i występować rodzinnie. Najczęściej pierwotna nadczynność przytarczyc występuje w szóstej dekadzie życia. Nie ma danych określających częstość występowania tej choroby w Polsce. Na całym świecie częściej chorują kobiety, wg danych amerykańskich choroba występuje u 1:500 kobiet i 1:2000 mężczyzn.

Jak się objawia pierwotna nadczynność przytarczyc?

W początkowej fazie choroby nadczynność przytarczyc zwykle przebiega bezobjawowo. Objawy rozwijają się powoli i są niecharakterystyczne. Należą do nich: osłabienie, zmęczenie, zaburzenia depresyjne, zaparcia, nudności i wymioty, bóle brzucha, osłabienie siły mięśniowej, zwiększone pragnienie i zwiększona ilość oddawanego moczu, bóle w okolicy lędźwiowej i obecność krwi w moczu, bóle kostne, złamania patologiczne.

Najczęściej diagnostykę w kierunku nadczynności przytarczyc rozpoczyna przypadkowe stwierdzenie zwiększonego stężenia wapnia w rutynowym badaniu krwi. Rzadziej są to uszkodzenie nerek i objawy ze strony układu kostno-stawowego, które sugerują przewlekły charakter choroby. Bardzo groźnym powikłaniem nadczynności przytarczyc, związanym z dużym stężeniem wapnia jest przełom hiperkalcemiczny będący stanem bezpośredniego zagrożenia dla życia i wymagający hospitalizacji pacjenta.

Co robić w razie wystąpienia objawów pierwotnej nadczynności przytarczyc?

W razie zaobserwowania powyższych objawów, należy zgłosić się do lekarza POZ, który po zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjenta może zlecić oznaczenie stężenia wapnia we krwi. Stwierdzenie zwiększonego stężenia wapnia we krwi stanowi podstawę do dalszej diagnostyki.

Jak lekarz ustali diagnozę pierwotnej nadczynności przytarczyc?

Po zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjenta, w pierwszej kolejności lekarz wykona badanie stężenia wapnia całkowitego i/lub zjonizowanego, fosforanów i parathormonu we krwi. Dla pierwotnej nadczynności przytarczyc charakterystyczne jest zwiększone stężenie wapnia i parathormonu oraz zmniejszone stężenie fosforanów. Do badań uzupełniających zalicza się ocenę dobowego wydalania wapnia z moczem i stężenie witaminy D w surowicy.

Potwierdzenie pierwotnej nadczynności przytarczyc i rozważane leczenie operacyjne stanowi podstawę rozpoczęcia diagnostyki obrazowej przytarczyc. Początkowo wykonuje się badanie ultrasonograficzne (USG) szyi, pozwalające w niektórych przypadkach uwidocznić powiększoną zmianę ogniskową. Ważnym badaniem obrazowym jest scyntygrafia przytarczyc.

W trakcie diagnostyki pierwotnej nadczynności przytarczyc, ocenia się także możliwe powikłania choroby, wykonując następujące badania:

  • oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy (ocena funkcji nerek),
  • USG jamy brzusznej (ocena pod kątem obecności kamicy nerkowej),
  • badanie densytometryczne nasady bliższej kości udowej, kręgosłupa lędźwiowego i kości przedramienia (ocena pod kątem osteoporozy).

Jakie są sposoby leczenia pierwotnej nadczynności przytarczyc?

O wyborze sposobu leczenia decyduje lekarz, biorąc pod uwagę stan ogólny pacjenta, jego wiek, występujące objawy oraz ewentualne powikłania choroby.

Osoby, u których stwierdza się jedno z wymienionych kryteriów: wiek poniżej 50. roku życia, niewydolność nerek, istotnie zwiększone stężenie wapnia w surowicy krwi, kamica nerkowa, osteoporoza, złamania kości kwalifikowane są do zabiegu chirurgicznego. Zakres i rodzaj operacji ustala chirurg na podstawie obrazu klinicznego i wyniku badań obrazowych.

Osoby, które nie wyraziły zgody na leczenie operacyjne lub nie zostały do niego zakwalifikowane wymagają stałego nadzoru w poradni endokrynologicznej:

  • W celu zmniejszenia ryzyka hiperkalcemii należy unikać pewnych leków (np. tiazydowe leki moczopędne, sole litu), unikać diety bogatowapniowej (>1000 mg/dobę). W wybranych przypadkach można stosować leczenie farmakologiczne.
  • W celu zmniejszenia ryzyka powikłań nerkowych należy przede wszystkim dbać o odpowiednie nawodnienie (minimum 2 l wody/dobę).
  • W celu zmniejszenia ryzyka powikłań kostnych należy dbać o odpowiedni wysiłek fizyczny, przy stwierdzonym niedoborze witaminy D stosować odpowiednią suplementację oraz rozważyć wskazania do stosowania leków z grupy bisfosfonianów.

Pacjenci niezakwalifikowani do leczenia operacyjnego wymagają kontroli stężenia wapnia i kreatyniny w surowicy co około 6–12 miesięcy oraz badań densytometrycznych co 1–2 lat. W razie progresji choroby należy ponownie rozważyć wskazania do leczenia operacyjnego.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie pierwotnej nadczynności przytarczyc?

Skuteczny zabieg operacyjny daje możliwość całkowitego wyleczenia. Najlepsze rokowanie jest przy pojedynczych gruczolakach przytarczyc, gdyż pozostałe, zdrowe przytarczyce szybko przywrócą równowagę gospodarki wapniowo-fosforanowej. Tuż po zabiegu operacyjnym należy się spodziewać małych stężeń wapnia we krwi. Wynika to z zahamowania funkcji zdrowych przytarczyc przez zwiększone stężenie wapnia przed zabiegiem.

Drugim powodem pooperacyjnego niedoboru wapnia może być tzw. zespół głodnych kości; polega on na silnym wiązaniu wapnia przez kości, wcześniej pozbawiane tego pierwiastka.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia pierwotnej nadczynności przytarczyc?

Jeżeli przyczyną choroby był gruczolak pojedynczej przytarczycy, zabieg operacyjny daje możliwość całkowitego wyleczenia. Z uwagi jednak na możliwość nawrotu pierwotnej nadczynności przytarczycy należy okresowo (co 1–2 lat) kontrolować stężenie wapnia w surowicy.

W przypadku przerostu kilku przytarczyc lub chorych niezakwalifikowanych do leczenia operacyjnego należy kontynuować obserwację w poradni endokrynologicznej.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na pierwotną nadczynność przytarczyc?

Nie istnieją metody profilaktyki pierwotnej nadczynności przytarczyc.

27.07.2017
Zobacz także
  • Pierwotna niedoczynność przytarczyc
  • Osteoporoza
Wybrane treści dla Ciebie
  • Podostre zapalenie tarczycy
  • Niedoczynność przysadki
  • Ginekomastia
  • Zespół Cushinga
  • Choroba Hashimoto - co to, objawy, badania, leczenie
  • Wrodzony przerost nadnerczy
  • Hirsutyzm, zespół hiperandrogenizacji
  • Niedoczynność tarczycy w ciąży
  • Akromegalia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta