×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Hiperaldosteronizm pierwotny

dr n. med. Magdalena Góralska, prof. dr hab. n. med. Tomasz Bednarczuk
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Co to jest hiperaldosteronizm i jakie są przyczny?

Hiperaldosteronizm to stan spowodowany nadmierną produkcją hormonu zwanego aldosteronem przez nadnercza (narządy produkujące hormony, zaliczane do gruczołów wydzielania wewnętrznego, zlokalizowane obustronnie, powyżej nerek).

Aldosteron wpływa na utrzymanie równowagi sodowej i potasowej. Nadmiar aldosteronu powoduje zatrzymanie sodu i wody w organizmie, co skutkuje wzrostem ciśnienia tętniczego. Podwyższone ciśnienie tętnicze powoduje zwiększone ryzyko udaru mózgu, zawału serca, niewydolności serca i niewydolności nerek. Kiedy zwiększenie wydzielania aldosteronu jest związane z nieprawidłowościami zlokalizowanymi w obrębie samych nadnerczy, nosi nazwę hiperaldosteronizmu pierwotnego. Gdy nieprawidłowości powodujące zwiększenie stężenia aldosteronu występują poza nadnerczami, hiperaldosteronizmu wtórnego.

Główne przyczyny to:

  • gruczolak (łagodny guzek) nadnercza wydzielający aldosteron (ok. 40% przypadków); ta postać nosi nazwę zespołu Conna;
  • obustronny rozrost nadnerczy (ok. 60% przypadków); jego przyczyna jest nieznana;
  • hiperaldosteronizm rodzinny - uwarunkowany genetycznie - występuje rzadko, zwykle rozpoznaje się go u osób w młodym wieku.

Jak często wystęuje hiperaldosteronizm?

Pierwotny aldosteronizm uznawano przez wiele lat za rzadką chorobę. Według najnowszych badań może on jednak występować nawet u 5–10% wszystkich chorych na nadciśnienie tętnicze i nawet u 20% chorych z nadciśnieniem tętniczym opornym na leczenie.

Jak się objawia hiperaldosteronizm?

Podstawowym objawem u chorych z pierwotnym hiperaldosteronizmem jest znacznie podwyższone ciśnienie tętnicze (>180/110 mm Hg), które prowadzi do nadciśnienia tętniczego opornego na leczenie (wymagającego stosowania 3 lub więcej leków obniżających ciśnienie). Podwyższone ciśnienie tętnicze może objawiać się bólami głowy, zaburzeniami widzenia, bólami w klatce piersiowej. Pierwotny hiperaldosteronizm podejrzewa się także u osób, u których występuje nadciśnienie tętnicze z towarzyszącym zmniejszeniem stężenia potasu we krwi (hipokaliemia; może skutkować wystąpieniem zaburzeń rytmu serca, osłabieniem siły mięśniowej, bolesnymi kurczami mięśni i mrowieniem, wzmożonym pragnieniem i zwiększoną ilością oddawanego moczu), u osób z przypadkowo wykrytym guzem nadnercza i osób z rodzinnym wywiadem udaru mózgu w młodym wieku (poniżej 40. rż.).

Źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze może prowadzić do wystąpienia groźnych dla życia powikłań, dlatego ważne jest ustalenie przyczyny wysokiego ciśnienia tętniczego i szybkie zastosowanie właściwego leczenia. Ponadto u pacjentów z pierwotnym hiperaldosteronizmem i podwyższonym ciśnieniem tętniczym ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych jest większe niż u osób z samym nadciśnieniem tętniczym.

Co robić w razie wystąpienia objawów hiperaldosteronizmu?

W razie zaobserwowania powyższych objawów, należy zgłosić się do lekarza POZ, który po zebraniu wywiadu, badaniu lekarskim i pomiarze ciśnienia tętniczego może zlecić oznaczenie stężenia elektrolitów w surowicy krwi. W razie nieprawidłowości i podejrzenia pierwotnego hiperaldosteronizmu skieruje pacjenta na dalszą diagnostykę specjalistyczną, do endokrynologa lub hipertensjologa.

Jak lekarz stawia diagnozę hiperaldosteronizmu?

Celem ustalenia rozpoznania należy oznaczyć we krwi stężenie potasu, aldosteronu i tzw. aktywność reninową osocza (ARO; renina jest białkiem produkowanym przez nerki, które w prawidłowych warunkach wpływa na wydzielanie aldosteronu przez nadnercza). U pacjentów z pierwotnym aldosteronizmem stwierdza się zwykle zmniejszone stężenie potasu we krwi, zwiększone stężenie aldosteronu, zmniejszoną aktywność reninową osocza i podwyższony wskaźnik aldosteronowo-reninowy (ARR), wynikający z ilorazu dwóch poprzednich wartości. Po stwierdzeniu powyższych nieprawidłowości lekarz zdecyduje o konieczności wykonania dalszych badań oceniających czynność hormonalną nadnerczy, tzw. badań czynnościowych.

Ze względu na to, że większość leków stosowanych do leczenia nadciśnienia tętniczego wpływa na wydzielanie aldosteronu, przed wykonaniem badań hormonalnych wymagane jest specjalne przygotowanie (czasowe odstawienie określonych leków, zwykle 4-6 tyg. przed badaniem) oraz uzupełnienie stężenia potasu we krwi. Przeprowadza się test z kaptoprylem, fludrokortyzonem, test hamowania z 0,9% roztworem NaCl i następnie ocenia się stężenie aldosteronu. Po stwierdzeniu nieprawidłowości w badaniach hormonalnych lekarz decyduje o konieczności wykonania badań obrazowych nadnerczy, najczęściej tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego (MRI).

Zależnie od charakteru zmian (jednostronne, czy obustronne), w razie wątpliwości, rozstrzygające znaczenie mają scyntygrafia nadnerczy i cewnikowanie żył nadnerczowych (badanie inwazyjne, pozwalające na bezpośrednią ocenę stężenia aldosteronu wydzielanego przez nadnercza, wykonywane są tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach).

Jakie są sposoby leczenia hiperaldosteronizmu?

Celem leczenia hiperaldosteronizmu jest normalizacja ciśnienia tętniczego i stężenia potasu we krwi. Postępowanie jest uzależnione od przyczyny hiperaldosteronizmu. Przy rozpoznaniu obustronnego przerostu kory nadnerczy terapia obejmuje leczenie farmakologiczne i modyfikację trybu życia (zaleca się utrzymywanie prawidłowej masy ciała, umiarkowany wysiłek fizyczny i dietę z ograniczeniem spożycia soli <100 mmol/dobę).

W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki diuretyczne (moczopędne), które wpływają na zmniejszenie działania aldosteronu i zwiększają stężenie potasu we krwi (spironolakton i eprelenon). Leki te stosuje się także u pacjentów z gruczolakiem nadnercza wydzielającym aldosteron przed zabiegiem operacyjnym lub w razie przeciwwskazań do zabiegu.

Gdy przyczyną pierwotnego aldosteronizmu jest guz nadnercza wydzielający aldosteron, leczeniem z wyboru jest operacyjne usunięcie nadnercza wraz z guzem metodą laparoskopową.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie hiperaldosteronizmu?

Leczenie operacyjne gruczolaka wydzielającego aldosteron prowadzi do całkowitego ustąpienia objawów hiperaldosteronizmu u 35–70% pacjentów. U pacjentów z obustronnym przerostem kory nadnerczy, zaleca się stałe stosowanie diety z ograniczeniem soli oraz przewlekłe leczenie farmakologiczne, mające na celu normalizację stężeń potasu we krwi i właściwą kontrolę ciśnienia tętniczego. Bo tylko dobrze kontrolowane ciśnienie tętnicze pozwoli uniknąć powikłań narządowych (udaru mózgu, zawału serca).

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia hiperaldosteronizmu?

Po leczeniu operacyjnym gruczolaka nadnercza wydzielającego aldosteron, część pacjentów wymaga kontynuacji leczenia nadciśnienia tętniczego. Osoby po leczeniu operacyjnym wymagają oceny stężenia kortyzolu we krwi, z uwagi na możliwe ryzyko wystąpienia niedoczynności kory nadnerczy. Zaleca się regularną kontrolę ciśnienia tętniczego.

Wskazane jest także prowadzenie zdrowego trybu życia, także korzystnie wpływającego na kontrolę ciśnienia tętniczego, obejmującego: redukcję soli w diecie, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, regularny wysiłek fizyczny, ograniczenie ilości spożywanego alkoholu i zaprzestanie palenia papierosów.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na hiperaldosteronizm?

Nie są znane sposoby zapobiegania wystąpieniu pierwotnego hiperaldosteronizmu. Niemniej, wczesne rozpoznanie i zastosowanie właściwego leczenia oraz zachowań prozdrowotnych, mających na celu właściwą kontrolę ciśnienia tętniczego pozwala na redukcję powikłań sercowo-naczyniowych, a tym samym zmniejsza śmiertelność.

27.07.2017

Czytaj następny:

Zobacz także
  • Udar mózgu
  • Aldosteron – hormon nadnerczowy
  • Dlaczego nadciśnienie jest tak ważnym problemem?
Wybrane treści dla Ciebie
  • Guzki tarczycy
  • Badania biochemiczne wykonywane u chorych na nadciśnienie tętnicze
  • Niedoczynność przysadki
  • Podostre zapalenie tarczycy
  • Choroba Riedla
  • Przypadkowo wykryty guz przysadki (incydentaloma przysadki)
  • Niedoczynność tarczycy w ciąży
  • Guz chromochłonny (pheochromocytoma)
  • Dieta w nadciśnieniu tętniczym
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta